Muzeum Miejskie w Jaroměřu Ekspozycja historyczna w Josefovie Gdzie nas można znaleźć? Godziny otwarcia i bilety
Muzeum Miejskie w Jaroměřu zostało założone w1883 roku, od 1947 roku ma siedzibę w Domu Wenkego, ulica Husova 295 w Jaroměřu Budynek Muzeum Miejskiego, wcześniej dom handlowy A. Wenke i syn, został zbudowany w latach 1910–1911 według projektu architekta Josefa Gočára. Jest objęty ochroną konserwatorską i należy do znaczących zabytków nowoczesnej architektury europejskiej.
Dom Wenkego (Wenkeův dům): perła architektury z początków czeskiego modernizmu
Znaczenie Domu Wenkego w Jaromierzu w kontekście twórczości architekta Josefa Gočára
Architekt Josef Gočár (1880–1945), uczeń Jana Kotěry, był jedną z najważniejszych postaci czeskiej architektury pierwszej połowy dwudziestego wieku (między innymi był przewodniczącym stowarzyszania Mánes i profesorem AVU (Akademia Sztuk Pięknych)). Jego twórczość przeszła przez dość skomplikowany rozwój – od secesji przez modernizm, kubizm, tzw. styl narodowy aż do awangardowej architektury konstruktywizmu i funkcjonalizmu. Największym zainteresowaniem badaczy cieszą się oczywiście kubistyczne projekty i realizacje Gočára oraz jego twórczość w okresie międzywojennym. Niedoceniane i trochę na marginesie pozostają jego projekty z krótkiego okresu, wyznaczonego przez lata 1908–1910, czyli przed zainteresowaniem się kubizmem. Właśnie wtedy młodemu projektantowi udało się zrealizować budowle, które wyprzedziły swoje czasy o wiele lat.
Są wśród nich przede wszystkim dwa projekty – Instytutu Lutra (Lutherův ústav) w Hradcu Králové i projekt konkursowy sanatorium w Pradze-Podolí, a także trzy realizacje – betonowe schody do kościoła Marii Panny w Hradcu Králové, Dom Jarůška w Brnie i Dom Wenkego w Jaroměřu. Ta nadzwyczajna seria nastąpiła tuż po opuszczeniu przez Gočára pracowni projektowej swojego nauczyciela Jana Kotěry, gdzie pracował po skończeniu studiów w Szkole Przemysłowo-Artystycznej. Swój talent potwierdził już wtedy niezwykle interesującym projektem pawilonu na Jubileuszową Wystawę Izby Handlowej i Gospodarczej na praskich terenach targowych z 1908 roku (razem z J. Kotěrą, P. Janákiem i rzeźbiarzem J. Štursą). Rozległa drewniana budowla na planie litery „U” miała jeszcze drewnianą konstrukcję, ale jej frontowa elewacja była już w stylu ascetycznego modernizmu. Potem przyszła kolej na samodzielne prace, w których młody projektant świetnie wykorzystał nowe materiały konstrukcyjne: stal i żelazobeton. Proste i eleganckie studium Instytutu Lutra dla Hradca Králové oraz wczesnopurystyczne sanatorium podolskie, stworzone prawdopodobnie pod wpływem prac z kręgu Adolfa Loosa, nie zostały zrealizowane, ale kolejne budowle na szczęście doczekały się już realizacji. W nowych monumentalnych schodach w Hradcu doskonale zostały wykorzystane możliwości żelazobetonu, a ascetyczność budowli została złagodzona przez motyw metalowej lampy zawieszonej na łuku tworzącym ramy krajobrazu. Dom Jarůška w Brnie (niedawno odnowiony, niestety bez należytej staranności) w szczegółach zdradza wpływ Josefa Hoffmanna. Cztery znacznych rozmiarów, zwieńczone łukiem okna na centralnym wykuszu, wspieranym przez parę smukłych kolumn, wyróżniają się niezwykle oryginalnym wyglądem. Elewacja jest zakończona wyraźnym gzymsem koronowym. Inną wariacją na podobny temat jest też fasada Domu Wenkego, wzbogacona o pas okien na piętrze. Motyw, przejęty z amerykańskich i paryskich domów handlowych ma nie tylko znaczenie praktyczne. Sprawiająca wrażenie delikatnej dolna część fasady w interesujący sposób kontrastuje z górną partią, również zakończoną wyraźnym gzymsem, pod którym jest rząd okien górnego piętra oddzielonych żłobionymi, czarnymi kolumnami. Mistrzowskie jest też rozwiązanie wnętrza z optycznym połączeniem parteru i piętra okrągłym otworem. Gočár użył tu ponadto wielu prostych elementów, w tym połączenia szkła i betonu. Dekoracje ponownie są w stylu Hoffmana.
Żadna z kolejnych budowli Gočára nie osiągnęła już podobnego efektu. Interesująca jest prawie nieznana seria szkiców, przedstawiających fasady budynków, w stylu bliskim holenderskiemu neoplastycyzmowi, jakie powstały w latach wojny. Niedocenione są też młyny parowe w Pardubicach projektu Gočára. Epizod kubistyczny oznacza definitywne zerwanie z lekkimi, wręcz kruchymi budowlami w typie domów Jarůška lub Wenkego. Chyba tylko pierwszy z ówczesnych projektów – dom U Černé Matky Boží w Pradze (1911–1912) nie sprawia wrażenia ciężkiego, co jednak wynika z tego, że pierwsze prace nie były jeszcze pod całkowitym wpływem kubizmu, pozostawały zatem w zasadzie modernistyczne. Ostrosłupowe elementy pojawiły się dopiero w trakcie budowy drugiej wersji fasady z 1912 roku.
Międzywojenna twórczość Josefa Gočára odznaczała się skomplikowanym rozwojem, przechodząc od „stylu narodowego” budynku Legiobanki (Banku Legii Czechosłowackich) przez „holenderski” okres, reprezentowany przez budynek Oświaty Rolniczej (Zemědělské osvěty) w praskiej dzielnicy Vinohrady, szkoły w Hradcu czy czechosłowacki pawilon w Paryżu w 1925 roku, aż po ostrożny, ale mimo to trochę ociężały funkcjonalizm (np. wille na Babě w Pradze-Dejvicach). I dlatego prekubistyczny okres Gočára jest tak niezwykły i zasługuje, aby poświęcić mu więcej uwagi.
Historia firmy A. Wenke i syn w Jaroměřu
Otwarcie domu handlowego firmy A. Weneke i syn wiosną 1911 roku było wielkim wydarzeniem, zarówno dla miasta, jak i przede wszystkim dla dotychczas małej rodzinnej firmy. Została założona w 1872 r. przez Alberta Wenkego, pochodzącego ze śląskich Dusznik. Z pierwotnego sklepu przy rynku przeniosła się w 1893 roku do nowo zbudowanego budynku w ulicy Husova třída. Zajmowała się produkcją i sprzedażą towarów z dekorowanych morskimi muszlami i ozdobnych kartonów, handlowała też towarami galanteryjnymi. Budowa nowoczesnej przestrzeni handlowej pierwszej hurtowni w Jaroměřu została zrealizowana w latach 1910–1911 na podstawie projektu wówczas prawie nieznanego architekta Josefa Gočára. Inwestorem był Josef Wenke, syn Alberta. Hurtownia i punkt sprzedaży wysyłkowej firmy zaopatrywały drobnych kupców na terenie monarchii austrowęgierskiej oraz prowadziły handel zamorski. W 1929 roku, na początku wielkiego kryzysu gospodarczego, zmarł Josef Wenke, a właścicielami firmy stali się synowie Karel i Oldřich. W latach trzydziestych dwudziestego wieku otworzyli kolejny sklep w Jaroměřu, następnie w Hradcu Králové, Trutnovie i w Pradze. Nie udało im się jednak podtrzymać sukcesów hurtowni. W 1938 roku decyzją Sądu Rejonowego w Jaroměřu została zarządzona licytacja majątku firmy. Dom handlowy i sąsiedni budynek, w którym mieściły się biura i mieszkanie właściciela firmy, zakupiła Handlowa Kasa Pożyczkowa w Jaroměřu. Trzy lata później oba obiekty zyskała firma Polický – Rieker. W okresie protektoratu działał tu oddział niemieckiej firmy Mix & Genest Berlin. Usunięto wewnętrzne wyposażanie budynku i w znacznym stopniu zakryto malarskie zdobienia ścian i stropu. W 1945 roku Fundusz Odbudowy Narodowej urządził w budynku magazyn. W lipcu 1946 roku prawo własności nieruchomości przeszło na gminę Jaroměř. Firma A. Wenke i syn została wykreślona z rejestru handlowego 29 sierpnia 1950 roku. Od 1947 roku w dawnym domu handlowym swoją siedzibę ma Muzeum Miejskie. Na parterze i na pierwszym piętrze odbywają się wystawy czasowe, a na drugim piętrze mieści się galeria artystów pochodzących z Jaroměřa – malarza Josefa Šímy, medaliera Otakara Španiela i rzeźbiarza Josefa Wagnera
Stała wystawa artystów Josefa Šímy, Otakara Španiela i Josefa Wagnera
JOSEF ŠÍMA
Josef Šíma to jedna z wielkich postaci europejskiego malarstwa XX wieku. Urodził się w 1891 roku w Jaroměřu i do dziś stoi tu jego dom rodzinny. Ojciec Šímy był nauczycielem rysunku i malarstwa w tutejszej c.k. szkole rzemieślniczej, do której chodził na przykład również malarz František Kupka. Po skończeniu Akademii w Pradze w klasie Jana Preislera Josef Šíma studiował na politechnice w Brnie. W 1920 roku wyjechał do Francji, gdzie zamieszkał na stałe. Jednak nawet wówczas nie zerwał kontaktów z ojczyzną i jako członek grupy Devětsil uczestniczył w życiu artystycznym Czechosłowacji. W 1927 roku razem ze swoimi przyjaciółmi poetami założył grupę Le Grand Jeu, a w swojej twórczości skupiał się na uchwyceniu uniwersalnej jedności świata i życia człowieka. Senne krajobrazy Šímy lub mitologiczne alegorie przemawiają też jako wspomnienie artysty o kraju młodości. Znaczną część jego twórczości stanowiły prace ilustratorskie. Wystawione obrazy są wypożyczone z Galerii Narodowej w Pradze, wczesne dzieła pochodzą ze zbiorów Muzeum Miejskiego w Jaroměřu.
Josef Šíma zmarł w 1971 roku w Paryżu. Popiersie malarza wykonała rzeźbiarka akademicka Vlasta Prachatická. W 1992 roku rzeźbę zainstalowano w miejscowym parku za szkołą, do której Josef Šíma chodził przed laty.
OTAKAR ŠPANIEL
W starej rodzinie konwisarzy Španielów w 1881 roku urodził się najstarszy syn – Otakar. Studiował w praskiej i wiedeńskiej Akademii, był uczniem znamienitego czeskiego rzeźbiarza J. V. Myslbeka. Podjął też kilka zagranicznych wyjazdów studyjnych. W 1919 roku został mianowany profesorem Akademii Sztuk Pięknych w Pradze, a później został jej rektorem. Otakar Španiel jest uważany za założyciela czechosłowackiej szkoły medalierskiej – zaprojektował pierwsze czechosłowackie monety, stworzył liczne wspaniałe medale, plakiety i reliefy. Był jedną z czołowych osobistości rzeźbiarskiego neoklasycyzmu czeskiego. Poświęcił się twórczości pomnikowej i portretowej. Znaczna część spuścizny artystycznej Španiela jest przechowywana w muzeum w Jaroměřu. Na miejscowym cmentarzu znajduje się jego Pieta, na podstawie modeli wielkości jednej trzeciej rzeźby T.G. Masaryka, w drugiej połowie lat 90. zostały wykonane pomniki pierwszego prezydenta w Pardubicach, Prostějovie oraz w Pradze. Niestety w Jaroměřu nie udało się dotychczas odnowić pomnika prezydenta Masaryka autorstwa Španiela (zniszczonego dwukrotnie najpierw przez nazistów, a drugi raz przez komunistów).
Otakar Španiel zmarł w 1955 r. Pradze. Jego dom rodzinny został zburzony w 1883 roku, a na jego miejscu znajduje się płyta pamiątkowa z popiersiem rzeźbiarza autorstwa Milana Knoblocha.
JOSEF WAGNER
Był kontynuatorem dzieła swoich przodków, rzeźbiarzy i kamieniarzy, którzy w Czechach Wschodnich pozostawili wyraźne ślady swojej działalności podobnie jak jego dwaj bracia – Antonín i Václav. Urodził się w 1901 roku w Jaroměřu, studiował u Jana Štursy, Otakara Španiela, Otty Gutfreunda, jednak przez całe życie inspirował go geniusz rzeźbiarstwa barokowego Matthias Bernard Braun. Josef Wagner był jednym z głównych przedstawicieli nawiązującego do baroku nurtu w czeskim rzeźbiarstwie lat 30. XX wieku, dlatego nic dziwnego, że był też bardzo dobrym restauratorem dzieł dawnych mistrzów. W 1945 roku został profesorem Wyższej Szkoły Artystyczno-Przemysłowej w Pradze. Dzieła J. Wagnera są ozdobą wielu krajowych galerii, a kilka drobnych prac posiada również muzeum w Jaroměřu.
Josef Wagner zmarł w 1975 roku w Havlíčkův Brodzie. Jego dom rodzinny się nie zachował.
Ekspozycja historyczna w Josefovie
Ekspozycja historyczna Muzeum Miejskiego w Jaroměřu znajduje się na drugim piętrze dawnego Urzędu Aprowizacji twierdzy Josefov (Riegrovo nám. 8, Josefov), zbudowanego w 1788 roku. W odnowionych i ponownie udostępnionych pomieszczeniach na parterze pieczono chleb w do dziś zachowanych piecach. W magazynach były zapasy żywności, zboża i innych towarów niezbędnych dla wojskowej załogi. Budynek służył również jako magazyn prowiantu w czasach Pierwszej Republiki (w okresie międzywojennym). Po drugiej wojnie światowej aż do 1992 roku był wykorzystywany jako magazyn umundurowania.
Ekspozycja muzealna prezentuje prehistorię regionu Jaroměřa, a także historyczny rozwój miasta Jaroměřa, stanowiącego wiano czeskich królowych oraz twierdzy Josefov, od ich powstania do współczesności.
Przestronna wystawa może się poszczycić wieloma unikatowymi eksponatami. Warto wymienić wyjątkową, mierzącą sześć metrów długości, drewnianą łódź (dłubankę) z XI wieku, szczegółowy model bram twierdzy (które niestety zostały zburzone), historyczne plany twierdzy, bogaty zbiór militariów oraz przykłady rzeźb barokowych i ludowych.
Sposób życia naszych przodków przedstawia na przykład kolekcja malowanych mebli ludowych lub rekonstrukcja kuchni mieszczańskiej z początku XX wieku.
Znaczna część wystawy jest poświęcona mrocznym czasom okupacji nazistowskiej i Powstaniu praskiemu. Wiele autentycznych zdjęć, plakatów i rozporządzeń dokumentuje również okres po przejęciu władzy przez Partię Komunistyczną w lutym 1948 roku. Czasowo ekspozycja historyczna kończy się eksponatami i dokumentami z „aksamitnej rewolucji” w 1989 roku, która oznaczała powrót do demokracji. Dojście do Stałej ekspozycji historycznej można potraktować jako spacer po niezwykłym mieście-twierdzy Josefovie. Zachowały się tu nie tylko same umocnienia, ale również cenny zespół urbanistyczny, składający się z budowli wojskowych, kościoła garnizonowego Wniebowstąpienia Pańskiego oraz kamienic mieszczańskich, zbudowanych w stylu klasycystycznym i empirowym.
Dostęp do Stałej ekspozycji historycznej jest bezbarierowy, windą. Sama ekspozycja też jest całkowicie bezbarierowa.
Muzeum Miejskie w Jaroměřu, Dom Wenkego
Husova 295, Jaroměř
Budynek muzeum (Dom Wenkego) leży przy głównej, prowadzącej przez miasto trasie Hradec Králové – Náchod, za drugim rondem, licząc z każdej strony. Radzimy zaparkować samochód na historycznym placu Československé armády (pięć minut spacerem od budynku muzeum).
Współrzędne GPS: 50.3535036N, 15.9135106E
Wejście do budynku domu handlowego Wenkego nie jest bezbarierowe, ale dzięki ofiarnej pomocy pracowników muzeum budynek jest w pełni dostępny dla osób niepełnosprawnych (podstawienie platformy, obsługa windy).
Ekspozycja historyczna w Josefovie
Riegerovo nám. 8, Jaroměř – Josefov
Ekspozycja historyczna znajduje się na drugim piętrze budynku dawnego Urzędu Aprowizacyjnego w Josefovie. Wejście do budynku oraz ekspozycji jest oznaczone na tablicy i panelu informacyjnym. Plac Riegerovo náměstí znajduje się zaledwie kilka kroków od wejścia do Bastionu I i korytarzy podziemnych twierdzy Josefov. Do twierdzy w Josefovie doprowadzą Państwa znaki informacyjne przy wszystkich trasach dojazdowych.
Współrzędne GPS: 50.3374608N, 15.9263325E
Wejście bez barier zapewnia dostępna winda, sama ekspozycja jest w pełni bezbarierowa.
Muzeum Miejskie w Jaroměřu (Dom handlowy Wenkego)
- styczeń - kwiecień
- od wtorku do piątku od 900 do 1600
- maj – październik
- od wtorku do piątku od 900 do 1700
- w soboty, niedziele i święta od 1300 do 1700
- listopad – grudzień
- od wtorku do piątku od 900 do 1600
Ekspozycja historyczna w Josefovie – w budynku dawnego Urzędu Aprowizacji Twierdzy Josefov
- kwiecień, maj, czerwiec, wrzesień:
- soboty, niedziele i święta od 1000 do 1600
- lipiec i sierpień:
- od wtorku do niedzieli od 1000 do 1700
Bilety wstępu:
- dorośli: 30,00 CZK
- dzieci, studenci, emeryci: 15,00 CZK
Wizyty poznawcze:
- styczeń – listopad
- od wtorku do piątku od 900 do 1500 (prosimy o wcześniejsze zamówienie)
